Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło nowy „Program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 – Aktywny Maluch 2022-2029”. Program ten zastąpił dotychczasowy – „Maluch Plus”, wprowadzając szereg istotnych zmian mających na celu lepsze dostosowanie wsparcia do aktualnych potrzeb rodzin oraz rozwijanie infrastruktury opieki nad dziećmi w Polsce. W artykule przedstawiam kluczowe zmiany oraz cele, jakie stawia przed sobą zaktualizowany projekt.
Główne założenia programu obejmują:
- Zwiększenie liczby miejsc opieki: tworzenie nowych miejsc w żłobkach, klubach dziecięcych i u dziennych opiekunów.
- Wsparcie finansowe dla placówek: zapewnienie dotacji dla placówek opiekuńczych na tworzenie i utrzymanie miejsc opieki.
- Bezpośrednie wsparcie dla rodziców: wprowadzenie bonów opiekuńczych i innych form dofinansowania dla rodziców.
- Podnoszenie kwalifikacji opiekunów: organizacja szkoleń i kursów dla pracowników placówek opiekuńczych.
- Promowanie elastycznych form opieki: wsparcie dla dziennych opiekunów i innych elastycznych form opieki nad dziećmi.
- Integracja z innymi programami: koordynacja działań z innymi inicjatywami wspierającymi rodziny.
Jednym z głównych celów programu „Aktywny Maluch” jest zwiększenie w naszym kraju dostępności miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 – zarówno dzięki przewidywanym znaczącym inwestycjom w rozbudowę istniejących już placówek, jak i tworzeniu nowych miejsc opieki.
Dodatkowo, zwiększono budżet programu z 5,5 mld zł do 6,5 mld zł, a wysokość dofinansowania dla JST, po rewizji KPO, wzrosła do 57 528 zł bez VAT na 1. miejsce opieki, co umożliwi zrealizowanie powyższych założeń i pomoże w stworzeniu ponad 100 tys. nowych miejsc opieki dla najmłodszych. Ze środków KPO (Krajowy Plan Odbudowy i Odporności) i FERS (Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego) pozostało do wykorzystania na ten cel łącznie 907 611 783,56 zł, w tym: 364 536 466,57 zł ze środków KPO, a 543 075 316,99 zł ze środków FERS.
Środki te będą przeznaczone na:
- tworzenie nowych miejsc w placówkach opiekuńczych,
- modernizację i rozbudowę istniejącej infrastruktury,
- finansowanie szkoleń i programów rozwojowych dla opiekunów,
- dofinansowanie dla rodziców w postaci bonów opiekuńczych.
Co ważne, nowa odsłona programu ma zastosowanie do wszystkich jego uczestników, poza sprawami zakończonymi, na zasadach, które obowiązywały do tej pory, a także z zastrzeżeniem regulacji zawartych w rozdziale 12. programu. Ponadto, aktualizacja programu może przyczynić się do konieczności aneksowania tych umów, które zostały zawarte przed ogłoszeniem wszystkich zmian.
Jakie są kluczowe zmiany w programie?
- Jedną z kluczowych zmian zaktualizowanej wersji programu jest to, że od 4. tury naboru ciągłego można aplikować o środki na dofinansowanie przeznaczone na utworzenie nowych miejsc opieki, które mogą zostać wpisane do wykazu/rejestru nie wcześniej niż w dniu ogłoszenia wyników tej tury przez ministra.
- Ponadto dodano zapis mówiący o tym, że wnioskodawca powinien dostarczyć do wojewody wszystkie potrzebne do umowy dokumenty (kalkulację kosztów, opis inwestycji, tytuł prawny do lokalu) w ciągu 3 miesięcy od ogłoszenia wyników danej tury, inaczej wojewoda ma prawo nie podpisać umowy.
- Jak również wprowadzono wykładnię „miesiąca” jako okresu, za który przysługuje dofinansowanie do funkcjonowania oraz okresu podlegającego wskaźnikowaniu. Miesiąc traktuje się jako pełny miesięczny okres funkcjonowania nawet w przypadku, gdy podmiot rozpocznie działanie w trakcie trwania miesiąca, jednak nie ograniczy w żaden sposób rodzicom dostępu do usługi opiekuńczej i zapewni opiekę do 10 godzin.
- Poza tym dodano zapisy odnośnie przekazania środków czy procedury zawierania umów i przekazywania dokumentacji, które mają na celu zoptymalizować realizację tegoż programu.
- Dodatkowo, w przypadku nieosiągnięcia wskaźnika obsadzenia miejsc opieki na wymaganym minimalnym poziomie 80%, wojewoda otrzymał możliwość odstąpienia od dochodzenia zwrotu środków na tworzenie w przypadku środków z KPO, jeśli wnioskodawca udowodni, że powodem tego były obiektywne okoliczności.
- Uściślono też definicję opłaty podstawowej, którą podmiot może ustalić dla rodzica użytkującego miejsca opieki powstałe w ramach programu, stanowiącej podstawę dla ustalania przez ministra maksymalnej wysokości opłaty (120% średniej miesięcznej opłaty podstawowej za pobyt, pobieranej w miastach wojewódzkich przez podmioty inne niż jst, wyłączając instytucje publiczne).
- Dopisano zasady mówiące o tym, że dofinansowanie do funkcjonowania stworzonych w ramach tego programu miejsc będzie przyznane mimo nieobsadzenia ich powyżej minimalnego wymaganego progu 80%, tylko jeśli wnioskodawca w zamian wykaże gotowość do przyjęcia dzieci np. prowadząc rekrutację i zatrudniając kadrę lub spełni inne, zawarte w programie, wymogi.
- Zmieniono zasady dot. okresu trwałości tj.: skrócono długość okresu trwałości z 3 lat do 2 lat dla podmiotów innych niż jednostki samorządu terytorialnego; ponadto obniżono minimalny wskaźnik obsadzenia z 80% na 60% po zakończonym okresie finansowania działających miejsc opieki dla innych wnioskodawców niż jst; a także dodano pojęcia gotowości instytucjonalnej, którą należy wskazać, aby nie zwracać środków, jeśli nie zostanie osiągnięte minimalne 60 procent.
- Dodano rozdział 9, który normalizuje zarówno zasady wnioskowania o zwiększoną kwotę dofinansowania dla jst, jak i tworzenia miejsc opieki po przyjęciu rewizji KPO.
- Dookreślenie zarówno w zakresie kwalifikowalności kosztów w instytucji opieki, która zwiększa liczbę miejsc opieki ze środków pochodzących z tego programu, jak i obowiązywania zasady proporcjonalnej kwalifikowalności środków w przypadku finansowania tzw. „części wspólnych” z tychże środków.
- Dodano rozdział 12, który normalizuje zasady przejściowe, obejmujące wnioski uczestników zarówno I, II, III tury naboru ciągłego, jak i pierwszego naboru wniosków.
- Zlikwidowano z listy zadań konieczność umieszczenia tablicy informacyjnej o uczestnictwie w tymże programie.
Istotnym celem programu jest podnoszenie jakości opieki nad dziećmi. W ramach „Aktywnego Malucha” przewidziano szereg szkoleń i projektów rozwojowych dla opiekunów i nauczycieli pracujących w placówkach opiekuńczych. Ma to na celu zapewnienie wysokiego standardu usług i bezpieczeństwa dzieci.
Co więcej, “Aktywny Maluch” wprowadza nowe formy wsparcia finansowego, takie jak bony opiekuńcze, które mogą być wykorzystywane przez rodziców na opłacenie opieki w wybranych przez nich placówkach. Ponadto zwiększono wysokość dotacji dla żłobków i klubów dziecięcych, co ma na celu obniżenie kosztów ponoszonych przez rodziców.
Warto pamiętać, że nabór wniosków, o charakterze ciągłym i otwartym, potrwa do końca 2025 roku lub do wyczerpania środków.
Podsumowując, program „Aktywny Maluch 2022-2029” to kompleksowe podejście do wsparcia rodzin z małymi dziećmi, które ma na celu zwiększenie dostępności miejsc opieki, podnoszenie jakości świadczonych usług oraz wprowadzenie nowych form wsparcia finansowego. Dzięki ambitnym inwestycjom, programom szkoleniowym oraz wszystkim wprowadzonym zmianom „Aktywny Maluch” stwarza nowe możliwości zarówno dla rodziców, jak i dla opiekunów. Jednak aby osiągnąć sukces, niezbędna będzie współpraca na wszystkich szczeblach oraz skuteczne monitorowanie realizacji celów programu. Myślę, że przyszłość programu wygląda obiecująco, a jego wprowadzenie może znacząco przyczynić się do poprawy jakości życia rodzin w Polsce, dlatego zachęcam do zapoznania się z bieżącym harmonogramem naboru i wszystkimi aktualnymi wytycznymi dostępnymi na stronie gov.pl.